قدیمی‌ترین موزه‌های دنیا کدامند؟

موزه‌ها، این گنجینه‌های ارزشمند تاریخ و هنر، بیش از آنکه صرفاً مکان‌هایی برای نگهداری آثار باستانی باشند، روایتگر داستان تمدن بشری هستند. امروزه هزاران موزه در سراسر جهان وجود دارد، اما برخی از آن‌ها قدمتی چند صد ساله دارند و خود به عنوان بخشی از تاریخ محسوب می‌شوند. در این مقاله، به معرفی و بررسی قدیمی‌ترین موزه‌های جهان می‌پردازیم؛ مکان‌هایی که نه تنها میراث‌دار گذشته، بلکه پیشگام در شکل‌گیری مفهوم مدرن موزه هستند.

تاریخچه‌ای از سرآغاز موزه‌ داری مدرن

پیش از آنکه به معرفی قدیمی‌ترین موزه‌های جهان بپردازیم، بهتر است نگاهی به تاریخچه شکل‌گیری موزه‌ها داشته باشیم. واژه “موزه” ریشه در کلمه یونانی “Mouseion” دارد که به معنای “جایگاه الهه‌های هنر” است. نخستین نمونه شناخته شده از موسسه‌ای که می‌توان آن را موزه نامید، کتابخانه اسکندریه در مصر باستان (حدود قرن سوم قبل از میلاد) است که مجموعه‌ای از آثار هنری، ادبی و علمی را در خود جای داده بود. با این حال، مفهوم مدرن موزه به عنوان مکانی عمومی برای نمایش آثار هنری و تاریخی، به قرن ۱۷ و ۱۸ میلادی بازمی‌گردد. در این دوران، مجموعه‌داران خصوصی، به ویژه خاندان‌های سلطنتی اروپا، شروع به بازکردن درهای مجموعه‌های خصوصی خود به روی عموم کردند، که این امر زمینه‌ساز تأسیس نخستین موزه‌های عمومی شد.

آشمولین؛ قدیمی‌ترین موزه دانشگاهی جهان

موزه آشمولین (Ashmolean Museum) در شهر آکسفورد انگلستان، به عنوان قدیمی‌ترین موزه دانشگاهی جهان شناخته می‌شود که در سال ۱۶۸۳ افتتاح شد. این موزه نام خود را از الیاس آشمول، یک مجموعه‌دار عتیقه گرفته که مجموعه شخصی خود را به دانشگاه آکسفورد اهدا کرد. آشمولین در ابتدا بیشتر شبیه به یک “اتاق عجایب” بود؛ مجموعه‌ای از اشیای غریب و عجیب مانند سکه‌های باستانی، فسیل‌ها، نمونه‌های گیاهی و جانوری، و آثار هنری. امروزه، این موزه به یکی از مهم‌ترین موزه‌های جهان با مجموعه‌ای غنی از آثار هنری و باستان‌شناسی تبدیل شده است. آنچه آشتمولین را از سایر موزه‌های هم‌عصر خود متمایز می‌کند، رویکرد علمی آن به مجموعه‌داری بود. این موزه نه تنها برای نمایش اشیای زیبا و عجیب، بلکه برای مطالعه و پژوهش تأسیس شد. این رویکرد نوآورانه، الگویی برای بسیاری از موزه‌های دانشگاهی بعدی شد و تأثیر عمیقی بر شکل‌گیری مفهوم مدرن موزه گذاشت.

موزه بریتانیا؛ گنجینه‌ای از تمدن‌های جهان

موزه بریتانیا (British Museum) در لندن، که در سال ۱۷۵۳ تأسیس و در سال ۱۷۵۹ برای عموم افتتاح شد، یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین موزه‌های جهان است. این موزه با مجموعه شخصی سر هانس اسلون، پزشک و مجموعه‌دار بریتانیایی، شکل گرفت و با گذر زمان به یکی از جامع‌ترین مجموعه‌های آثار تاریخی و فرهنگی جهان تبدیل شد. موزه بریتانیا با بیش از ۸ میلیون اثر تاریخی و فرهنگی، روایتگر داستان تمدن‌های مختلف از سراسر جهان است. از سنگ روزتا گرفته تا مجسمه‌های مرمرین پارتنون، از گنجینه سوتون هو تا الواح گلی بین‌النهرین، این موزه مجموعه‌ای بی‌نظیر از آثار باستانی را در خود جای داده است. البته، حضور برخی از این آثار در موزه بریتانیا، به ویژه آثاری که از مستعمرات سابق بریتانیا به این کشور منتقل شده‌اند، همواره موضوع مناقشات حقوقی و اخلاقی بوده است.

موزه واتیکان؛ هنر مقدس در قلب کلیسای کاتولیک

موزه واتیکان (Vatican Museums) در شهر واتیکان، مجموعه‌ای از موزه‌ها و گالری‌های هنری است که در سال ۱۵۰۶ توسط پاپ ژولیوس دوم بنیان گذاشته شد. این مجموعه با خرید مجسمه مرمرین لائوکوئون و پسرانش آغاز شد و با گذر زمان، با حمایت پاپ‌های مختلف گسترش یافت. موزه واتیکان، خانه برخی از مهم‌ترین آثار هنری جهان است. نقاشی‌های دیواری رافائل در اتاق‌های پاپی، مجموعه عظیمی از آثار مصر باستان و البته نمازخانه سیستین با نقاشی سقف خلقت آدم اثر میکل‌آنژ، از جمله گنجینه‌های بی‌نظیر این موزه هستند. این موزه با بیش از ۷۰,۰۰۰ اثر هنری و ۹ مایل راهروی نمایشگاهی، یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مجموعه‌های هنری جهان را در اختیار دارد.

موزه لوور؛ از قلعه سلطنتی تا موزه انقلابی

موزه لوور (Louvre Museum) در پاریس، بزرگ‌ترین موزه هنری جهان، در سال ۱۷۹۳ و پس از انقلاب فرانسه افتتاح شد. این موزه در محل کاخ سلطنتی لوور تأسیس شد و در ابتدا مجموعه‌ای از آثار هنری مصادره شده از خاندان سلطنتی فرانسه و کلیسا را در خود جای داده بود. لوور با بیش از ۳۸,۰۰۰ اثر به نمایش گذاشته شده (از مجموعه ۳۸۰,۰۰۰ اثری خود) و مساحتی حدود ۶۰,۰۰۰ متر مربع، خانه برخی از مشهورترین آثار هنری جهان است. مونالیزای لئوناردو داوینچی، ونوس د میلو، و پیروزی بالدار ساموتراس از جمله شاهکارهای این موزه هستند. آنچه لوور را در تاریخ موزه‌داری متمایز می‌کند، نقش آن در دموکراتیزه کردن هنر است. این موزه، به عنوان یکی از نخستین موزه‌های بزرگ که برای عموم مردم افتتاح شد (نه فقط نخبگان و طبقات بالای جامعه)، نقش مهمی در تغییر نگرش به هنر و میراث فرهنگی داشت.

هرمیتاژ؛ گنجینه تزارهای روسیه

موزه هرمیتاژ (Hermitage Museum) در سن پترزبورگ روسیه، یکی دیگر از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین موزه‌های جهان است که در سال ۱۷۶۴ توسط کاترین کبیر بنیان گذاشته شد. این موزه در ابتدا مجموعه خصوصی ملکه بود و تنها در سال ۱۸۵۲ به روی عموم گشوده شد. هرمیتاژ با بیش از ۳ میلیون اثر هنری و باستان‌شناسی، یکی از غنی‌ترین مجموعه‌های هنری جهان را در اختیار دارد. آثار نقاشان بزرگی چون رامبراند، روبنس، ماتیس و پیکاسو در کنار مجموعه‌ای بی‌نظیر از آثار باستان‌شناسی و هنرهای تزئینی، این موزه را به یکی از گنجینه‌های فرهنگی جهان تبدیل کرده است.

موزه پرادو؛ خانه هنر اسپانیا

موزه پرادو (Prado Museum) در مادرید، یکی از مهم‌ترین موزه‌های هنری جهان است که در سال ۱۸۱۹ افتتاح شد. این موزه در ابتدا برای نمایش مجموعه سلطنتی نقاشی‌های اسپانیا تأسیس شد و با گذر زمان به یکی از جامع‌ترین مجموعه‌های هنر اروپایی تبدیل شد. پرادو به خاطر مجموعه بی‌نظیر خود از آثار نقاشان اسپانیایی چون گویا، ولاسکز و ال گرکو شهرت دارد. همچنین، آثاری از استادان بزرگ هنر اروپا مانند تیسین، روبنس و بوش نیز در این موزه نگهداری می‌شوند.

موزه متروپولیتن؛ پلی میان قدیم و جدید

گرچه موزه متروپولیتن هنر (Metropolitan Museum of Art) در نیویورک با تأسیس در سال ۱۸۷۰، نسبت به موزه‌های اروپایی قدمت کمتری دارد، اما به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین موزه‌های آمریکا، نقش مهمی در شکل‌گیری فرهنگ موزه‌داری در دنیای جدید داشته است. این موزه با بیش از ۲ میلیون اثر هنری از تمامی دوره‌های تاریخی و تقریباً تمام فرهنگ‌های جهان، یکی از جامع‌ترین مجموعه‌های هنری جهان را در اختیار دارد.

موزه ملی توکیو؛ قدیمی‌ترین موزه ژاپن

موزه ملی توکیو (Tokyo National Museum)، قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین موزه ژاپن، در سال ۱۸۷۲ تأسیس شد. این موزه با بیش از ۱۱۰,۰۰۰ اثر هنری و باستان‌شناسی، خانه یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های هنر ژاپنی و آسیای شرقی در جهان است.

موزه ملی چین؛ گنجینه‌ای از تاریخ باستانی

موزه ملی چین (National Museum of China) در پکن، گرچه در شکل کنونی خود نسبتاً جدید است، اما ریشه در موزه تاریخ چین دارد که در اوایل قرن بیستم تأسیس شد. این موزه با بیش از ۱ میلیون اثر، یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های جهان است که بخش عمده آن به تاریخ و فرهنگ غنی چین اختصاص دارد.

موزه‌ها، پلی میان گذشته و آینده

قدیمی‌ترین موزه‌های جهان، امروزه با چالش‌های جدیدی روبرو هستند. از یک سو، باید میراث گذشته را حفظ کنند و از سوی دیگر، باید خود را با نیازها و انتظارات عصر دیجیتال تطبیق دهند. بسیاری از این موزه‌ها، با استفاده از تکنولوژی‌های نوین مانند واقعیت مجازی، تور‌های مجازی و نمایشگاه‌های تعاملی، تلاش می‌کنند تا تجربه بازدیدکنندگان را غنی‌تر کرده و به مخاطبان جدیدتر و جوان‌تر دست یابند. قدیمی‌ترین موزه‌های دنیا، فراتر از مکان‌هایی برای نگهداری آثار باستانی، روایتگر داستان پیشرفت و تکامل فرهنگی بشر هستند. این موزه‌ها، با حفظ میراث گذشته و انتقال آن به نسل‌های آینده، نقش حیاتی در حفظ هویت فرهنگی جوامع مختلف ایفا می‌کنند. امروزه موزه‌ها بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته‌اند. آن‌ها نه تنها حافظان گذشته، بلکه الهام‌بخش آینده نیز هستند. با بازدید از این گنجینه‌های ارزشمند، ما نه تنها با گذشته خود آشنا می‌شویم، بلکه درک عمیق‌تری از هویت خود به عنوان انسان به دست می‌آوریم.

کپی رایت عکس اصلی مقاله:

Louvre Museum, paris, source: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Louvre_Museum_Wikimedia_Commons_2.jpg